کتاب «تنبیه الامه و تنزیه المله» اثر گرانسنگ علامه محمدحسین نایینی از این جهت حایز اهمیت و اعتبار است که حکومت مشروطه را با اصول و مبانی دینی مدلّل و مبرهن ساخته است. مرحوم آیت‌الله طالقانی که خود از عالمان آزاداندیش و مبارزان سرسخت ضد استبداد در دوره رضاخانی و محمدرضا شاهی بود و از منظر مکتب آزادی‌بخش اسلام، مقابله با ظلم و خودکامگی را در کارنامه حیات پرافتخار خویش به ثبت رسانده بود، حواشی مفصلی بر این کتاب نوشته، مطالب نسبتا دشوار و دیریاب آن را با نثری روان و شیوا شرح و بسط داده و برای مخاطب این اثر کم‌نظیر سهل و آسان گردانده است. از جمله موضوعاتی که معظم‌له مورد بحث قرار داده، ویژگی‌های نمایندگان مجلس است.

حال که ملت ایران در آستانه یک انتخاب سرنوشت‌ساز و تعیین‌کننده قرار گرفته‌اند و باید وکلای خود را برای مدت چهارسال به مجلس بفرستند، آگاهی به این ویژگی‌ها که در حقیقت شاخص و معیاری برای انتخاب اصلح است، آن‌هم از زبان کسی که عمر خود را وقف تبیین اصول و معارف اسلامی کرد و اسوه و الگوی جهاد و اجتهاد بود، امری ضروری به نظر می‌رسد.

مرحوم طالقانی شرایط و خصوصیات یک نماینده شایسته را از سه بعد مطرح می‌سازد: ‌اول بعد علمی تخصصی، دوم سلامت نفس و پاک‌دستی و سوم غیرت دینی و حمیت ملی.

معظم‌له در خصوص معیار و ضابطه علمی می‌نویسد: «وکیل باید در فن سیاست مجتهد و به حقوق بین‌الملل و جریان سیاست کاملا بصیر باشد». طبیعی است نماینده‌ای که از ظرافت‌ها و پیچیدگی‌های عالم سیاست آگاهی کافی نداشته باشد، ‌نمی‌تواند در قبال ترفندهای کهنه‌کاران سیاست جهانی، از منافع مردمی که او را به نمایندگی از طرف خود بر کرسی وکالت نشانده‌اند به نحو شایسته و بایسته دفاع کند. بنابراین بصیرت سیاسی شرط لازم احراز نمایندگی است.

مرحوم طالقانی ویژگی دوم را این‌گونه بیان می‌کند: «آلوده به اغراض مالی و طمع‌ورزی و جاه‌طلبی نباشد تا وکالت را وسیله جمع ثروت و اعمال نفوذ قرار دهد. اگر نمایندگان آلوده به این اغراض پست باشند، استبداد فردی تبدیل به استبداد جمعی می‌شود و این خطرناک‌تر است. علاوه بر این، باید شجاع و باگذشت باشد». مصداق بارز این ویژگی، آیت‌الله سیدحسن مدرس، آن مبارز نستوه و شهید راه حق و آزادی است؛ همو که با اندامی نحیف و قلبی سرشار از عشق به مردم، یک تنه در برابر مستبدان و غارتگران ایستاد و فریاد عدالت‌طلبی و آزادی‌خواهی‌اش لرزه بر پیکر نظام جور رضاخانی افکند ‌و چنین بود که نام مدرس برای همیشه با عزت و آزادگی قرین شد. نماینده اصلح کسی است که مدرس بزرگ، مقتدای او در راه عظمت و اعتلای دین و میهن باشد.

ویژگی سومی که مرحوم طالقانی برای نماینده مجلس نام می‌برد، از این قرار است: «نسبت به دین و استقلال کشور اسلامی و نوع مسلمانان غیور باشد و حیثیات عمومی را بیش از حیثیات شخصی محترم شمارد.»

این ویژگی ناظر به حساسیتی است که نماینده ملت باید نسبت به اصول و ارزش‌های دینی و ملی داشته باشد و از مصالح عمومی مملکت در برابر منافع شخصی و حزبی حمایت کند. واقعیت تلخی که متاسفانه امروزه در متن فعالیت تشکل‌ها و گروه‌های سیاسی وجود دارد، این است که با وجود ادعا و شعارهای مبتنی بر دفاع از منافع ملی، گاه منافع جناحی با رنگ و لعاب ظاهرفریب، اصالت و اولویت پیدا می‌کند و مصالح کلی و دراز مدت مردم فدای رقابت‌های حزبی و باندبازی‌ها و فرقه‌گرایی‌ها می‌شود. اینجاست که دقت و توجه ویژه ملت را طلب می‌کند تا از پس شعارهای پر آب و تاب گروه‌ها و تشکل‌های سیاسی، نیات و انگیزه‌های واقعی آنها را کشف کنند و خادمان حقیقی خود را که به قصد خدمت به ملک و ملت گام در مسیر رقابت نهاده‌اند بازشناسند، و این همان توصیه ارزنده و راهگشای ابوذر زمان مرحوم طالقانی است که: «خلاصه آنکه در وکیل، عدالت و تقوای سیاسی و اجتماعی شرط است و افراد ملت برای انتخاب چنین مردمی باید چشم و گوش خود را باز کنند و مصلحت حال و آینده کشور را در نظر داشته باشند و خدا را ناظر اعمال خود بدانند.»